Fevralın 7-də Azərbaycanda növbədənkənar prezident seçkisi keçirildi. Dövlət başçısı bir ildən sonra seçilməli idi, lakin bir sıra səbəblərə görə, ilk növbədə Qarabağın qaytarılması ilə bağlı növbədənkənar səsverməyə qərar verilib. Mərkəzi Seçki Komissiyasının və parlamentin nümayəndələri bu seçkinin bir çox cəhətdən tarixi olacağını vurğulayaraq yüksək fəallıq gözlədiklərini bildiriblər.
Gazeta.ru yazır ki, bu proqnozlar özünü doğrultdu və hazırkı Prezident İlham Əliyev inamlı qələbə qazanaraq digər namizədləri xeyli geridə qoydu.
Seçki – birliyin nümayişi kimi
Mərkəzi Seçki Komissiyası seçki məntəqələrinin 93 faizinin məlumatlarını hesabladıqdan sonra Azərbaycanın hazırkı Prezidenti İlham Əliyevin növbədənkənar seçkidə 92,05 faiz səslə qalib gəldiyini bildirib.
MSK sədri Məzahir Pənahovun sözlərinə görə, seçkidə seçicilərin 77 faizə yaxını iştirak edib.
MDB-nin baş katibi Sergey Lebedev bundan əvvəl bildirib ki, seçicilərin çoxluğu respublika sakinlərinin seçkiyə yüksək marağından xəbər verir. O, həmçinin, bunu Azərbaycan vətəndaşlarının sülhün, sabitliyin və əmin-amanlığın qorunması üçün əlindən gələni etməyə hazır olmasının nümayişi hesab edib.
Rusiya Prezidenti Vladimir Putin artıq İlham Əliyevə zəng edərək onu növbədənkənar prezident seçkisində inamlı qələbəsi münasibətilə ürəkdən təbrik edib və ona belə yüksək dövlət vəzifəsində fəaliyyətində yeni uğurlar arzulayıb.
MSK-nın hesablamaları bir gün əvvəl açıqlanan “exit poll” nəticələri ilə üst-üstə düşür. Beləliklə, İlham Əliyev 2018-ci ildə keçirilən son seçkidəki uğurunu üstələyib, həmin vaxt onun namizədliyini 74,5 faiz fəallıqla seçicilərin 86,22 faizi dəstəkləmişdi.
Belə nəticələr, ümumiyyətlə, proqnozlaşdırılabilən idi – hər halda, Gazeta.ru-nun müxbirinin seçkiyə bir neçə gün qalmış söhbət etdiyi Bakı sakinləri İlham Əliyevdən praktiki olaraq yeganə mümkün namizəd kimi danışırdılar. Sadə vətəndaşlar, kafe və digər kiçik biznes sahibləri ilk növbədə Qarabağdakı zəfəri qeyd ediblər.
Gözlənilirdi ki, İlham Əliyev ənənəvi olaraq Bakıdakı məktəblərdən birində seçki məntəqəsində səs verəcək, lakin o, Birinci vitse-prezident Mehriban Əliyeva ilə birgə Xankəndiyə getdi. Prezident və ailə üzvlərinin 14 saylı seçki məntəqəsində səs verməsi bu ərazilərin Azərbaycana məxsus olduğunu nümayiş etdirən parlaq jest oldu.
Sevinc göz yaşları içində səsvermə
Bir çox mediada Bakıdakı seçki məntəqələrindəki növbələrdən yazsalar da, bunu Qarabağda seçkinin yaratdığı ajiotajla müqayisə etmək çətindir. Orada 26 seçki məntəqəsi fəaliyyət göstərirdi. Bu, hazırda bu ərazilərdə qeydiyyatda olan 23 min seçici üçün kifayətdir. Azərbaycanın MSK sədri Məzahir Pənahov bununla belə, etiraf edib ki, seçicilərin sayı daha çox ola bilər, çünki hazırda Qarabağda tikinti-bərpa işlərinin çoxlu iştirakçıları var. Rusiyalı müxbirin seçki məntəqələrində müşahidə etdikləri onun sözlərinin doğruluğunu təsdiq edib.
Söhbət edə bildiyimiz bütün seçicilər təxminən eyni şeyi söylədilər – uşaqlıqdan xatırladıqları evlərinə, torpaqlarına qayıtdıqlarına görə çox xoşbəxtdirlər.
Eyni zamanda, hətta yetkin kişilər də göz yaşlarını çətinliklə saxlaya bilirdilər, son dərəcə səmimi şəkildə bunu mümkün edən dövlətə minnətdarlıqlarını bildirirdilər.
Məsələn, Laçın rayonunun Zabux kəndində günortaya qədər artıq 700-ə yaxın (bu məntəqəyə qayıdan yerli sakinlərin yarısı) insan səs verib. Seçki məntəqəsi bir neçə il əvvəl tikilmiş məktəbdə yaradılıb. Zabux – terrakota damları altında işıqlı evlərdən ibarət bir neçə küçəsi olan kənddir.
Yerli sakinlərin dediyinə görə, Zabuxda bütün qeydiyyatda olanlara dağıdılmış və yandırılmış evlərinin əvəzinə mənzillər verilib. Üstəlik, evlər təkcə 30 il qabaq buranı tərk etmək məcburiyyətində qalan insanlar üçün deyil, həm də onların ailə üzvləri üçün tikilib. Rayonda iş var: istehsalatda, təsərrüfatlarda, məktəblərdə və digər dövlət müəssisələrində, ona görə də söhbət işləmək üçün yerlərin çatışmazlığından daha çox, işçi çatışmazlığından gedir.
Evlərinə qayıtmış (bərpa edilmiş və ya yeni tikilmiş) sakinlər üçün sosial müavinətlər və vergidən azad olmaq kimi güzəştlər nəzərdə tutulur. Evlərin özünü də sakinlər pulsuz alıblar.
Hər ailəyə bostan üçün torpaq sahəsi verilir, Zabux sakinləri artıq tərəvəz, meyvə və göyərti əkməyə hazırlaşırlar.
Onlar kəndin küçələrində şaftalı, gilas, alma ağaclarının necə bitdiyini xatırlayır və evlərini çiçəklənən bağ görkəminə qaytarmaq istəyirlər.
Qonşu, dağ yamacında yerləşən Laçın şəhərində də seçki məntəqələrində növbələr yaranıb – birində, əsasən, qəsəbənin bərpasında iştirak edən işçilər, digərində isə şəhər sakinləri səs veriblər.
Hər iki halda insan axını olub, müşahidəçilər səhər saatlarında izdihamın daha çox olduğunu qeyd ediblər. Laçın artıq bir çox cəhətdən dinc həyata qayıdıb: evlər və yollar, istirahət və uşaq meydançaları salınıb, mağazalar fəaliyyət göstərir. Şəhərin internetlə təmin olunmasında iştirak edən işçilərin sözlərinə görə, bərpa bir il ərzində başa çatacaq.
Bölgə fəal şəkildə yenidən qurulsa da, yeni görkəm alsa da, hərbi əməliyyatların çapıqları hələ də göz qabağındadır – yolun kənarında ancaq bünövrə və divar qırıqları qalan bütöv kəndlər görünür, orada-burada minaların təhlükələri haqqında məlumat lövhələri var (bir neçə il ərzində onlardan 300-dən çox insan həlak olub), şəhərlərarası magistral yolda asfalt örtüyü hər yerdə yoxdur.
Xaricdən müşahidə
Azərbaycanda keçirilən növbədənkənar prezident seçkisi zamanı seçki məntəqələrində işləyən MDB Parlamentlərarası Assambleyasının (PA) müşahidəçiləri səsvermənin nəticələrinə təsir edə biləcək hər hansı qanun pozuntusunu qeydə almayıblar. Müstəqil Dövlətlər Birliyinin prezident seçkisini müşahidə edən missiyası yanvarın 17-dən ölkədə fəaliyyət göstərir. Bu müddət ərzində səkkiz müşahidəçi bölgələrə səfər edərək dairə komissiyalarının işi ilə tanış olub.
Azərbaycan Mərkəzi Seçki Komissiyası mümkün pozuntuların qarşısını almaq üçün – adi müşahidəçilərdən və veb-kameralardan tutmuş, ultrabənövşəyi şüalarla barmaqların işarələnməsinə qədər müxtəlif tədbirlər həyata keçirib. Barmaq işarələri şəxsin yenidən səs verməsinin qarşısını almaq məqsədi daşıyır və qalıcılığı bir neçə gündür.
Seçkinin nəticəsi heç bir şübhə doğurmur – həm Azərbaycan sakinləri, həm də səsvermə prosesini müşahidə edən ekspertlər bu fikirdə yekdildirlər.
İlham Əliyevin nailiyyətləri və vətəndaşlar arasında populyarlığı dövlət başçısının inamlı qələbəsini təmin etdi və bu, onun seçdiyi kursun dəstəkləndiyini təsdiqlədi.
Xeberal.az
