Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin Gürcüstana səfər edərək bu ölkənin Baş naziri İrakli Qaribaşvili ilə görüşlər keçirməsinin səbəblərini aydınlaşdırmaqdan ötrü bir neçə istiqaməti əsas götürməliyik.
1. Rusiya-Ukrayna müharibəsinin davam etməsi postsovet məkanının başı üzərindəki təhdidlərin bir parçasını ərazi münaqişəsindən əziyyət çəkən Gürcüstana fokuslayır. Yəni Gürcüstanda davam edən konfliktlər bu ölkəni Rusiyanın manipulyasiyası və təzyiqləri qarşısında aciz qoyur.
2. Gürcüstandakı erməni faktorunun alışan çəllək həddinə çatması mümkündür ki, bu da Azərbaycan üçün qeyri-məqbul ssenaridir.
3. İran Gürcüstanda azərbaycanlıların kompakt yaşadığı bölgələri ideoloji axınla “zəhərləmək” niyyətini işə salıb ki, bu da Bakını narahat edən faktorlar siyahısında yer alır.
4. Azərbaycanla Gürcüstanın strateji tərəfdaşlığının müttəfiqlik zəmininə çatması üçün zaman yetişib.
5. Tbilisi Azərbaycan-Ermənistan münasibətlərinin tənzimlənməsi prosesində vasitəçilik niyyətindədir.
Həmin bu konseptual baxışları açsaq, deyə bilərik ki, Gürcüstan Rusiya və Qərblə münasibətlər sistemində balanslı akta ehtiyac hiss edir. Tbilisi bunun üçün yaxşı nümunəyə, yəni Azərbaycanın xarici siyasət modelinə müraciət edir və Əliyevin qənaətlərini öyrənir.
Rusiyanın da, Qərbin də Gürcüstan üzərində əhəmiyyətli təsir rıçaqlarını saxlamaq üçün kəsişən maraqları Azərbaycan və Türkiyənin Kreml-Tbilisi əlaqələrinin normallaşmasında birgə tarazlaşdırıcı mövqe tərtib etməsinə rəvac verir.
Azərbaycan və Türkiyə Gürcüstana Rusiyadan artan təzyiqlərin azaldılması və Tbilisinin təhlükəsizlik çətiri altında saxlanılması üçün səylərini əsirgəmirlər.
Bunun səbəbləri:
– Gürcüstan Azərbaycanla Türkiyə arasındakı enerji və Bakı-Tbilisi-Qars dəmiryolu arteriyasını təmin edən tranzit ölkədir;
– Gürcüstanda yaşayan azərbaycanlılar amili Bakı və Ankara üçün bu ölkəyə münasibətdə etnik müstəvi üzrə vahid proqram hazırlamaq prioritetlərini təqdim edir.
Yuxarıda qeyd etdiyimiz ikinci amil, Gürcüstandakı erməni amili, Rusiyanın etnik münaqişələr ssenarisinin icrası üzrə təhlükəli kartdır.
Düzdür, Rusiya Azərbaycan-Ermənistan münasibətlərinə nisbətdə etnik erməni kartına olan simpatiyasını hiddətlə əvəzləyib və hazırda Moskva Bakı ilə əməkdaşlığı daha üstün tutaraq İrəvanı təcriddə boğur.
Bununla belə, etnik mövzular Rusiya dövlət siyasətinin mahiyyətindən uzaqlaşmayıb və indi ən həssas regionlardan biri də məhz Gürcüstandır.
Erməni kartının aktivləşməsi Cənubi Qafqaz regionu üçün əlavə problemlər yaradan zəncirin bir həlqəsinə çevrilə bilər, lakin Əliyev bunun qarşısını almaqdan ötrü Tbilisi ilə sıxlaşan dialoqların konkret nəticələr bərqərar etməsinə üstünlük verməkdədir.
Üçüncüsü, artıq Azərbaycan həm öz təşəbbüsləri, həm də Türk Dövlətləri Təşkilatının prinsiplərindən irəli gələrək dünya üzrə səpələnən azərbaycanlıların hüquqlarının müdafiəsini öz siyasətinin mərkəzinə proyeksiya edir. Bu mənada İranın Gürcüstandakı azərbaycanlıların potensialından öz xeyrinə yararlanmaq cəhdlərinin arxasında yaxşı niyyətlər durmadığını həm Bakı, həm də Ankara gözəl bilirlər.
Dördüncüsü, Azərbaycanla Gürcüstan arasında ikitərəfli münasibətlər qrafikində həllini gözləyən çağırışlar dayanmaqdadır. Ona görə də Əliyev regionda təhdidlərin çoxalması fonunda qonşu və strateji tərəfdaş Gürcüstanla həmin gündəliyi gündəmə gətirir.
Ən böyük hədəflərdən biri Bakı-Tbilisi strateji tərəfdaşlığını Azərbaycan-Gürcüstan-Türkiyə üçtərəfli müttəfiqlik səviyyəsinə çatdıracaq fikirlərin inkişaf etdirilib nəticə hasil edilməsidir. Tbilisi reallaşması planlaşdırılan Zəngəzur dəhlizinə qoşulmaq qərarını açıqlamaqla Azərbaycan-Türkiyə-Gürcüstan damarına töhfə verə bilər.
Beşincisi, Qərb, xüsusilə ABŞ, Gürcüstanın Azərbaycan-Ermənistan gündəliyindəki moderatorluq roluna sahiblənməsində maraqlıdır.
Gürcüstanın cari xarici siyasət kursunu ölçülmüş duruş izləyir, lakin regional təhlükəsizlikdəki dayandığı nöqtənin bərkidilməsi üçün əlavə tədbirlərə ehtiyac var.
Əliyevlə Qaribaşvilinin müzakirə predmetinin mövzuları həmin istiqamətlər üzrə yeni planların hazırlanması üçün xoşməramlı niyyətin ifadə edilməsi anlamını daşıya bilər.
Aqşin Kərimov
Xeberal.az
