Geridə qoyduğumuz 2023-cü il müharibələr, üsyanlar, böhranlar, təbii fəlakətlər və qalmaqallarla dolu il oldu. Türkiyədə və Suriyada onminlərlə can itkisinə səbəb olan “əsrin fəlakəti” ilə başladı, Hollivud ulduzlarının etirazları ilə davam etdi, İsrail Fələstin münaqişəsi ilə bitdi.
Ancaq xoş xəbərlər də az olmadı. Belə ki, neçə illərdir əsarətində qaldığımız COVID-19 pandemiyası sona çatdı.
Azərbaycan üçün isə böyük uğur gətirdi: “Heydər Əliyev İli” kimi qeyd olunan 2023-cü il dövlət suverenliyimizin tam bərpası ilə tariximizə qızıl hərflərlə yazıldı.
Yanvar
1 yanvar – Xorvatiyanın Şengen zonasına daxil olması və avroya keçidi.
8 yanvar – Braziliyanın keçmiş prezidenti Jair Bolsonarunun tərəfdarları Milli Konqresin, Federal Ali Məhkəmənin və Planalto prezident sarayının binalarına basqın ediblər.
15 yanvar – ATR 72 təyyarəsi Pokharada (Nepal) eniş edərkən qəzaya uğrayıb. Təyyarədə olan 72 nəfərin hamısı həlak olub.
18 yanvar – Brovarıda (Ukrayna) “Super Puma” helikopterinin qəzaya uğraması nəticəsində 14 nəfər, Ukrayna Daxili İşlər Nazirliyinin rəhbərliyi və yerdə olan dörd nəfər həlak olub, 25 nəfər yaralanıb.
21 yanvar – Monterey Parkında (ABŞ) atışma. 10 nəfər ölüb, daha 10 nəfər yaralanıb.
27-28 yanvar – Çexiyada prezident seçkisinin ikinci turu (birinci tur 13-14 yanvar). Müstəqil namizəd, istefada olan ordu generalı Peter Pavelin seçilməsi.
29 yanvar – İranda strateji hədəflərə pilotsuz təyyarə hücumu.
30 yanvar – Pişəvərdə (Pakistan) intiharçı-terrorçu tərəfindən törədilən terror aktı. 84 nəfər həlak olub, 200-dən çox insan yaralanıb
Fevral
1-11 fevral – Mərakeşdə FIFA Klublararası Dünya Çempionatı.
2-4 fevral – Çin aerostatı ilə insident.
6 fevral: Türkiyədə, Suriyada, Livanda güclü zəlzələ, dünyanın müxtəlif yerlərində digər ölkələrdə güclü və zəif təkanlar. 52 mindən çox insan həlak olub, 122 mindən çox insan müxtəlif dərəcəli xəsarət alıb.
15 fevral – Qazaxıstanın eks-prezidenti Nursultan Nazarbayev bütün imtiyazlardan və millətin lideri statusundan (“elbası”) məhrum edilib.
21 fevral – Rusiya Strateji Hücum Silahlarının Azaldılması Müqaviləsində iştirakını dayandırıb.
26 fevral – Kalabriyada miqrantları daşıyan qayıq qəzaya uğrayıb. Qəza nəticəsində azı 94 nəfər həlak olub.
Mart
1 mart – Yunanıstanda qatarların toqquşması. 57 nəfər həlak olub.
10 mart – Si Cinpin üçüncü dəfə Çinin lideri seçildi.
16 mart – Moldova parlamenti Moldovanın dövlət dilinin adının Moldova dilindən rumın dilinə dəyişdirilməsi haqqında qanun qəbul edib.
Aprel
2 aprel:
– Sankt-Peterburqda kafedə terror aktı, nəticədə müharibə müxbiri və təbliğatçısı Vladlen Tatarski həlak olub.
– Monteneqroda prezident seçkiləri. Yakov Milatoviç qələbə qazanıb.
4 aprel:
– Finlandiya NATO-ya üzv olub.
– ABŞ-nin keçmiş prezidenti Donald Tramp həbs edilib.
11 aprel – Sudanda Sudan Silahlı Qüvvələri ilə Çevik Qüvvələr (ÇQ) arasında döyüşlər başladı. ÇQ Xartum Beynəlxalq Hava Limanını və Xartumdakı Prezident Sarayını ələ keçirib.
19 aprel – Yəmənin Səna şəhərində Ramazan xeyriyyə tədbiri zamanı izdihamda ən azı 90 nəfər ölüb, 322 nəfər yaralanıb.
30 aprel – Paraqvayda ümumi seçkilər. Kolorado Partiyasından olan Santyaqo Penya qələbə qazanıb.
May
2 may – Amerika Yazıçılar Gildiyası tətilə başlayıb.
3 may: Belqrad (Serbiya) ibtidai məktəbində atışma nəticəsində doqquz nəfər ölüb, altı nəfər yaralanıb.
5 may – ÜST COVID-19 pandemiyasının sona çatdığını və 2020-ci ilin yanvarında elan edilmiş fövqəladə sağlamlıq vəziyyətinin aradan qaldırıldığını elan edib.
6 may: Londondakı Vestminster Abbatlığında Böyük Britaniya və digər Birlik krallıqlarının kralı kimi III Çarlzın tacqoyma mərasimi.
9-13 may – Böyük Britaniyanın Liverpul şəhərində 67-ci “Avroviziya” mahnı müsabiqəsi keçirilib. Azərbaycanı təmsil edən və “Tell Me More” mahnısını ifa edən Tural və Turan əkiz qardaşları yarışın final mərhələsinə keçə bilməyiblər.
28 may – Türkiyədə prezident seçkisinin ikinci turu (birinci tur 14 may). Ərdoğan 52,18% səslə Kılıçdaroğluya qalib gəlib və üçüncü dəfə prezident seçilib.
31 may – Latviyada prezident seçkisi. Edqars Rinkeviç seçilib.
İyun
2 iyun – Hindistanda qatar qəzası nəticəsində 294 nəfər ölüb, 1 000-dən çox insan yaralanıb.
3 iyun – Planetlərin paradı: bərabər bir xətdə düzülmüş beş planet.
6 iyun – Ukraynanın Kaxovskaya SES-ində (su elektrik stansiyası) partlayış; Dnepr çayının sağ və sol sahillərində bir sıra yaşayış məntəqələrinin su altında qalıb.
18 iyun – “Titan” batiskafının qəzaya uğraması.
23 iyun – Monqolustanın 17 bölgəsində 137 taun epidemiyasının aşkar edildiyi elan edildi.
23-24 iyun: “Vaqner” özəl hərbi şirkət tərəfindən təşkil edilən qiyam. Qiyam zamanı Rostov (Rusiya) “Vaqner”çilər tərəfindən tutulub və Rusiya Silahlı Qüvvələrinin 15 hərbi qulluqçusu öldürülüb. Moskva və Voronej vilayətlərində, həmçinin paytaxtda antiterror əməliyyatı rejimi tətbiq olunub.
27 iyun – Nanterredə (Fransa) ərəb yeniyetmənin polis tərəfindən öldürülməsi iğtişaşlara səbəb olub.
İyul
6 iyul – Yer kürəsində orta temperatur yeni rekorda çatıb – 17,23 dərəcə.
9 iyul – Özbəkistanda növbədənkənar prezident seçkisi. Qələbəni hazırkı Prezident Şavkat Mirziyoyev qazanıb.
14 iyul – Kino Aktyorları Gildiyası tətilə başlayıb. Tətildə 160 min aktyor iştirak edib.
17 iyul – Krım körpüsündə ikinci partlayış.
26 iyul – Nigerdə hərbi çevriliş. Prezident Məhəmməd Bazumun iqamətgahı ələ keçirilib. Niger prezidenti Mohamed Bazum hakimiyyətdən uzaqlaşdırılıb.
Avqust
9 avqust – Moskva vilayətində Zaqorsk Optik-Mexanika Zavodunun (Rusiya) ərazisində partlayış: bir nəfər həlak olub, səkkiz nəfər itkin düşüb, 80-dən çox insan yaralanıb. 92 çoxmənzilli yaşayış binası, 30 fərdi və bağ evi, məhkəmə, iki məktəb, idman kompleksi, 13 mağaza və üç istehsalat anbarına ziyan dəyib.
14 avqust – Dağıstanın paytaxtı Mahaçqalada yanacaqdoldurma məntəqəsində partlayış. 35 nəfər ölüb, 100-ə yaxın insan yaralanıb.
23 avqust – “Embraer Legacy 600” Kujenkin yaxınlığında qəzaya uğradı. “Vaqner” ÖHŞ rəhbərləri Yevgeni Priqojin və Dmitri Utkinin ölümü.
30 avqust – Qabonda hərbi çevriliş. Prezident Əli Bonqo Ondimba devrilib. General Bris Oliq Nguema Qabonun prezidenti təyin edilib.
Sentyabr
8 sentyabr – Mərakeşdə zəlzələ. 2 000-dən çox insan ölüb (Həmçinin bax: Oxu.Az dəhşətli zəlzələdən sonra Mərakeşin Moulay İbrahim kəndindən görüntüləri təqdim edir).
9 sentyabr – Nyu-Delhidə keçirilən G20-nin 18-ci sammitində Afrika İttifaqı G20-nin 21-ci daimi üzvü elan edildi.
10 sentyabr: Liviyanı vuran Aralıq dənizi tropik siklonu – “Daniel” qasırğası. Nəticədə 7 mindən çox insan həlak olub, daha 9 min nəfər isə itkin düşüb.
12 sentyabr – Kim Çen Inın Rusiyaya səfəri.
19-20 sentyabr – Qarabağda lokal antiterror tədbirləri. Bir gündən sonra qondarma rejim mövcudluğunu dayandırdığını elan edib.
24 sentyabr – ABŞ-nin OSIRIS-REx planetlərarası stansiyası “Bennu” asteroidinə (101955) missiyadan sonra Yerə qayıdıb və Yerə içində torpaq olan bir kapsul atıb.
25 sentyabr – Xankəndi-Əsgəran yolunda benzin anbarında partlayış. Yüzdən çox ölən və yaralanan olub.
28 sentyabr – Azərbaycanın Qarabağ bölgəsindəki qondarma rejim özünü buraxdığını elan edib. Qondarma separatçı quruma rəhbərlik edən Samvel Şahramanyan 2024-cü il yanvarın 1-dən separatçı rejimin mövcudluğuna xitam verilməsi haqqında “qərar” verib.
Oktyabr
3 oktyabr – Ermənistan Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsinin Roma Statutunu ratifikasiya edib. Qeyd edək ki, Roma Statutunun qəbul edilməsi ilə Beynəlxalq Ədalət Məhkəməsinin qərarlarının icrası İrəvan üçün məcburi olub. Xatırladaq ki, Haaqa tribunalı Rusiya Prezidenti Vladimir Putinin həbsinə dair qərar çıxarıb. Ratifikasiya ilə Vladimir Putin Ermənistan ərazisinə səfər edərsə, həbs edilməlidir.
ABŞ Nümayəndələr Palatası ABŞ tarixində ilk dəfə spiker Kevin Makkarti vəzifəsindən azad etdi.
7 oktyabr – HƏMAS-ın İsrailə hücumu. Yaraqlıların sızmasına cavab olaraq İsrail “Dəmir Qılınc” əməliyyatına başlayıb. Ölkədə fövqəladə vəziyyət və ümumi səfərbərlik elan edilib.
8 oktyabr – İsrail 1973-cü ildən bəri ilk dəfə müharibə vəziyyəti elan edib.
28 oktyabr – Karaqanda vilayətində (Qazaxıstan) Kostenko mədənində yanğın. 46 nəfər həlak olub.
Noyabr
4 noyabr – Nepalda 6,4 bal gücündə zəlzələ. 157 nəfər həlak olub, 100-dən çox insan yaralanıb.
19 noyabr – Argentinada prezident seçkisinin ikinci turu (Birinci tur 22 oktyabr). Xavyer Miley qalib gəlib.
26 noyabr – Fransanın Nitsa şəhərində “Uşaq Avroviziya” müsabiqəsi keçirilib.
Dekabr
3 dekabr – Qayana-Venesuela böhranı: Venesuela hazırda qonşu Qayananın nəzarəti altında olan Quayana Essekibanın mübahisəli ərazisini ilhaq etmək və ərazini yeni dövlət kimi Venesuelaya birləşdirmək üçün səs verib.
6 dekabr – Venesuela Prezidenti Nikolas Maduro qonşu Qayanaya məxsus neftlə zəngin Quayana-Essekiba bölgəsini ilhaq etmək planına başlayıb.
7 dekabr – Bryanskdakı 5 nömrəli gimnaziyada atışma, iki nəfər (hücum edən də daxil olmaqla) həlak olub, beş nəfər yaralanıb.
10-12 dekabr – Misirdə prezident seçkisi. Əbdülfəttah əs-Sisi seçilib.
19 dekabr – Çində Qansu və Çinxay əyalətlərində zəlzələ. 144 nəfər ölüb. Təbii fəlakət nəticəsində Qansuda 207 mindən çox ev dağılıb, 15 minə yaxın binaya ziyan dəyib.
21 dekabr – Çexiyanın Praqa şəhərində Karl Universitetinin fəlsəfə fakültəsi atışma. 15 nəfər (hücumçu da daxil olmaqla) həlak olub, 24 nəfər yaralanıb.
29 dekabr – Rusiya Ukrayna paytaxtı Kiyevə və bir neçə digər şəhərə müharibə başlayandan bəri ən böyük hücumunu həyata keçirib. Kütləvi raket hücumunda azı 39 nəfər ölüb, 160 nəfər yaralanıb.
30 dekabr – Ukraynadan Rusiyaya cavab zərbəsi: Belqorod raket atəşinə tutulub. Ən son məlumatlara görə, azı 22 nəfər həlak olub, daha 108 nəfər yaralanıb.
31 dekabr:
Danimarka kraliçası II Marqaret tacından imtina etmək qərarını elan edib.
Burkina-Faso ingilis və fransız dilinin statusunu işçi dilə dəyişib.
Emilya Tağıyeva
Xeberal.az
