Beynəlxalq vasitəçilərin yarıtmazlığı səbəbindən Azərbaycan torpaqları 30 il erməni işğalı altında qaldı. Bir milyondan çox insan öz ev-eşiyindən didərgin düşərək köçkün taleyi yaşadı. Azərbaycan vətəndaşlarına, iqtisadiyyatına dəyən maddi-mənəvi ziyan da daxil olmaqla çox böyük faciəli illər yaşadı.
Rəsmi Bakı ATƏT-in keçmiş Minsk qrupunun təşkil etdiyi çoxsaylı toplantılara qatılıb. Ancaq torpaqların işğaldan azad edilməsi üçün bu görüşlərin heç bir faydası olmayıb. Əksinə, Ermənistan işğal altında saxladığı ərazilərdəki təbii sərvətləri talan edib, tarixi abidələri, məscidləri, evləri, binaları dağıdıb və s.
Rəsmi İrəvan görüşlərə baxmayaraq, ABŞ, Böyük Britaniya, Fransa, Rusiya və Çindən ibarət BMT Təhlükəsizlik Şurası daimi üzvlərinin qəbul etdiyi qətnamələrə belə məhəl qoymurdu. Bu üzvlərdən üçünün təmsil olunduğu ATƏT-in keçmiş Minsk qrupu həmsədrlərinin regiona çoxsaylı səfərləri, keçirdikləri görüşlər də nəticəsiz qaldı. Ermənistan işğal etdiyi ərazilərdən bir addım belə geri çəkilmədi. Başqa sözlə, bu görüşlər, səfərlər regionun təhlükəsizliyinin təmin olunmasına fayda vermədi.
Azərbaycan torpaqlarını işğaldan azad etməyə başlayanda bu dövlətlər birmənalı şəkildə təcavüzü pisləmədilər. Əksinə, onlar, xüsusilə Rusiya və Fransa, bacardıqları, imkanları çatan qədər Ermənistana yardım etdilər. Müharibə başa çatandan sonra həmin həmsədrlər yenidən səhnədə görünməyə başladılar. Onlar 30 illik missiyalarını yenə davam etdirmək niyyətində olduqlarını gizlətmədilər. Ancaq rəsmi Bakı bu vasitəçilərdən, belə vasitəçilikdən imtina etməklə onlara ehtiyac olmadığını anlatdı. Bu baş verməyəndə isə həmin qüvvələr yeni cilddə vasitəçi sifətində çıxış etməyə səy göstərdilər. Azərbaycan və Ermənistan liderlərinin iştirakı ilə Vaşinqton, Brüssel, Moskva və Parisdə görüşlər keçirilib. Ancaq bu görüşlərin heç birində rəsmi İrəvan Azərbaycanın irəli sürdüyü təklifləri qəbul etmədi. Rəsmi İrəvan indiyədək Rəsmi Bakının sülhlə bağlı təkliflər paketini əsaslı cavablandırmayıb.
Ermənistanın sözdə sülhdən, ərazi bütövlüyündən danışıb, əslində, yeni müharibəyə hazırlaşmasının arxasında elə görüşlərin təşəbbüskarları, vasitəçilik iddiasında olanlar durur. Son günlər Fransanın Ermənistanı silahlandırması, ona yeni hərbi texniki avadanlıq verməsi kimi fəaliyyəti Avropa İttifaqının görüş və danışıqlarla bağlı təşəbbüslərin nəticəsiz qalacağını bəri başdan deməyə əsas verir. Onlar bir tərəfdən Ermənistan-Azərbaycan münasibətlərinin normallaşmasından ağızdolusu danışır, digər tərəfdən isə Ermənistanı silahlandırırlar. Belə bir şəraitdə sual yaranır: Müharibədən məğlub çıxmış, iqtisadiyyatı, demək olar ki, iaşə və məişət xidməti üzərində qurulan Ermənistan Fransa və başqa ölkələrdən silah, hərbi texnikanı hansı maliyyə vəsaiti hesabına alır? Yoxsa bu ölkəyə ayrılan humanitar yardımlar, verilən ianələr silahlanmaya xərclənir?!
Bu vəziyyət həm Ermənistana, həm də onun havadarlarına, eləcə də görüşləri, danışıqları təşkil edənlərə etimadsızlıq yaradır. Rəsmi Bakı etimad göstərmədiyi əlaqələndiricilərin təşkil etdiyi görüşlərdən artıq imtina edir. Avropa İttifaqının Cənubi Qafqaz üzrə xüsusi nümayəndəsi Toivo Klaar “APRI Armenia” təhlil mərkəzinin onlayn konfransında deyib: “Ermənistan və Azərbaycan liderlərinin oktyabrın sonunda Brüsseldə keçirilməsi planlaşdırılan görüşü baş tutmayacaq”. O qeyd edib ki, bu görüşün başqa vaxta keçirilməsinin mümkünlüyü üzərində iş davam etdirilir: “Biz Brüsseldə Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevlə Ermənistan baş naziri Nikol Paşinyan arasında görüş təşkil etməyə çalışırıq. Prosesin ləng getməsinə baxmayaraq, inanırıq ki, bu, sənəd imzalanması ilə nəticələnəcək”.
Qeyd edək ki, Azərbaycan İspaniyanın Qranada şəhərində oktyabrın 5-də planlaşdırılan beştərəfli görüşdən də imtina etmişdi. Buna səbəb nəzərdə tutulan beştərəfli görüşdə iştirakçı olan Fransanın destruktiv mövqe tutması, eləcə də Paris və Berlində Türkiyənin görüşdə iştirak etməsi ilə bağlı yaranan fikir ayrılığı göstərilmişdi.
Avropa İttifaqı Azərbaycanın iştirakı olmadan keçirilən tədbirlərdə baş nazir Nikol Paşinyanın, parlamentin sədri Alen Simonyanın və digərlərinin çıxışına şərait yaratmaqla tərəfsizliyi pozaraq Ermənistanın saxta, qərəzli mövqeyini təbliğ ediblər. Bu baxımdan, yeni zirvə toplantısını keçirməyə nə ehtiyac var? Odur ki, Ermənistanın sürətlə silahlanması məsələsinə Fransa başda olmaqla Avropa İttifaqı və bu mövqedə olanların aydınlıq gətirməsi vacibdir. Onların bu silahların qonşu dövlətlərə və ya üçüncü ölkəyə qarşı tuşlanmayacağının qarantını verməsi əsas şərtdir.
BMT TŞ-nin beş daimi üzvü, Avropa İttifaqının aparıcı ölkələri, ATƏT-in keçmiş Minsk qrupunun həmsədrləri hamısı eyni dövlətlər deyilmi? Bunların 30 il təşkil etdiyi görüş və dialoqlar Azərbaycana heç bir fayda vermədi. Yenidən həmin oyunçular eyni rolda oynamağa səy göstərirlər. Fayda verəcək? Fransanın tutduğu mövqe bu suala “yox” cavabını verir. Çıxış yolu ikitərəfli, vasitəçi olmadan keçirilən görüşdədir. Bu həm də tərəflərin bir-birinə etimadının yaranmasına, artmasına yardım edər. Əks halda, Azərbaycanla Ermənistanın normallaşma prosesi, sərhədlərin müəyyənləşməsi, sülh müqaviləsinin imzalanması daha neçə il uzanacaq…
“Report” İnformasiya Agentliyi
Xeberal.az
