Azərbaycan Mərkəzi Bankı uçot dərəcəsini 7%-dən 7,25%-ə qaldırıb. Faiz dərəcəsi zolağının yuxarı həddi 8%-dən 8,25%-ə yüksəlib, aşağı həddi isə dəyişməyərək 6%-də qalıb. Bu, cari il ərzində Mərkəzi Bank tərəfindən uçot dərəcəsinin ardıcıl üçüncü artımıdır.
Xəbəral.az xəbər verir ki, bu fikirlər haqqın.az saytında yer alıb.
Mənbə yazır ki, Mərkəzi Bankın rəhbəri Elman Rüstəmov, görünür bunu istəməyib və daxili amillər buna əsas verməyib.
Amma son vaxtlar qiymətlərin formalaşmasında həlledici rol oynayan xarici amillərlə əlaqədar inflyasiya təzyiqləri güclənir.
Artan qlobal əmtəə qiymətləri və tərəfdaş inflyasiyası, tədarük zəncirinin pozulması və artan nəqliyyat xərclərinin təsiri gözləntiləri xeyli üstələyib və davamlı olduğunu sübut edib. Daxili amillər isə daha yüksək qiymət gözləntiləri səbəbindən inflyasiyanın hədəfə doğru getməsini çətinləşdirir.
İnflyasiyanın dinamikasının formalaşmasında monetar amillərin rolu da aşağıdır. Valyuta bazarında tarazlıq qiymət sabitliyinin bu əsas amilini gücləndirir və xarici inflyasiyanı əsaslı şəkildə neytrallaşdırır. Pul şərtlərinin sərtləşdirilməsi ilə bağlı qərarlar isə monetar amillərin inflyasiyaya əvəzedici təsirini artırır. Faiz dəhlizinin parametrləri ilə bağlı növbəti qərarlar inflyasiya riskləri balansının dəyişməsi və ortamüddətli perspektivdə iqtisadiyyatın perspektivləri nəzərə alınmaqla qəbul ediləcək.
Mərkəzi Bankın açıqlamasını sakitləşdirici adlandırmaq olmaz. Belə çıxır ki, inflyasiyanın qarşısını almaq üçün monetar amillər kifayət etmir.
Bu ilin sonuna isə Mərkəzi Bank orta illik inflyasiyanı 6,3% -6,6%, illik inflyasiyanı isə 11,4-11,9% səviyyəsində gözləyir.
Həm orta, həm də illik inflyasiya göstəriciləri Mərkəzi Bankın ilkin proqnozundan xeyli yüksəkdir. Müqayisə üçün xatırladaq ki, 2020-ci ildə ölkədə orta illik inflyasiya cəmi 2,8% təşkil edib. Amma ötən il dünya iqtisadiyyatı, o cümlədən Azərbaycan iqtisadiyyatı üçün ən uğursuz il oldu.
Lakin cari il bütün proqnozlara görə, iqtisadi inkişaf baxımından uğurlu il olacağına söz verib. Azərbaycanda isə iqtisadiyyat həqiqətən aydan-aya yüksəlir, amma inflyasiya da aydan-aya artır. Dövlət strukturları hər ayın sonunda ÜDM-in artımı barədə yüksək səslə hesabatlar verəndə, inflyasiyanın artımını təvazökarlıqla qeyd edəndə, bütün günahı xarici amillərin üzərinə yıxanda hansısa anlaşılmaz vəziyyət yaranır.
Deyirlər ki, inflyasiya xaricdən gətirilir. Yeri gəlmişkən, beynəlxalq bazarların səthi təhlili belə bir çox ölkələrdə bu vəziyyətin inkişaf etdiyini göstərir. Onların mərkəzi bankları inflyasiya ilə bağlı vəziyyəti eyni arqumentlərlə izah edirlər.
Dünya post-pandemiya dövründə inflyasiyanın artacağını gözləyirdi və buna qarşı mərkəzi banklara görə tədbirlər görüldü.
Təəssüf ki, reallıq gözləntiləri xeyli üstələdi və tədbirlər kifayət qədər təsirli olmadı. Obyektiv amilləri, təbii ki, nəzərdən qaçırmaq olmaz. Amma axı, mərkəzi bankların inflyasiyaya təsir etmək üçün çoxlu alətləri var, o cümlədən bizim Mərkəzi Bankın həmişə sərtləşdirdiyi monetar faktor.
Yeri gəlmişkən, Azərbaycan Mərkəzi Bankı da iddia edir ki, yalnız valyuta bazarında tarazlıq qiymət sabitliyinin bu amilini gücləndirir və xarici inflyasiyanı əsaslı şəkildə neytrallaşdırır.
Yəni yalnız manatın sabit məzənnəsi sayəsində inflyasiya ilə hansısa formada mübarizə aparmaq olar. Və bu kurs, bildiyiniz kimi, dünya bazarında neftin qiymətləri, xüsusən də Neft Fondundan dövlət büdcəsinə transfertlər hesabına dəstəklənir. Amma təəssüflər olsun ki, neft sektorundan daxil olan milyardlarla dollarlıq gəlirlər və Dövlət Neft Fondundan büdcəyə transfertlər inflyasiya ilə mübarizəyə tam kömək etmir. Düzdür, onlar ölkənin strateji ehtiyatlarının formalaşmasına kömək edirlər. Belə ki, cari ilin 11 ayı ərzində valyuta ehtiyatları 4,4% və ya 2,2 milyard dollar artaraq, 53 milyard dolları ötüb. Xoşbəxtlikdən, tədiyyə balansının profisiti ehtiyatları artırmağa imkan verir. Amma Mərkəzi Bankın özünün ehtiyatları 10,2% – 7 milyard dollara qədər artıb.
Mövcud tendensiyalar davam edərsə, 2022-ci ildə də tədiyə balansında əhəmiyyətli profisit gözlənilir.
Mərkəzi Bank 2022-ci ilə böyük ümidlər bəsləyir. Səbəblər isə yenə neftlə bağlıdır. Gələn il üçün Dövlət Neft Fondundan dövlət büdcəsinə transfertlərin bu illə müqayisədə xeyli artırılması nəzərdə tutulur. Bu amil təbii ki, milli valyuta olan manatın sabitliyinə dəstək verəcək. Və tənzimləyicinin hesablamalarına görə, qəbul edilmiş makroiqtisadi platforma ilə birlikdə tədiyyə balansının profisiti orta müddətli perspektivdə risk faktorlarını neytrallaşdıra bilər.
Hesablama Palatasının məlumatına görə, 2022-ci ildə Dövlət Neft Fondunun gəlirlərinin 32,4% – 10,5 milyard manatadək artacağı proqnozlaşdırılır. Eyni zamanda, fondun xərcləri 4,4% – 12,7 milyard manatadək artacaq.
Beləliklə, Dövlət Neft Fondunun büdcə kəsiri 2,2 milyard dollar təşkil edəcək. Biz isə fondda valyuta ehtiyatlarının formalaşmasına kömək etmək əvəzinə, onu soyuruq. Həm də təkcə büdcə boşluqlarını örtmək üçün deyil, büdcə gəlirlərinin yarıdan çoxunu təmin etmək üçün.
Gələn ilə gəlincə, inflyasiyanın qarşısını almaq daha çətin olacaq. Təkcə onu qeyd etmək kifayətdir ki, 2022-ci ilin əvvəlindən büdcə işçilərinin, o cümlədən hüquq-mühafizə orqanlarında çalışan işçilərin gəlirləri artacaq.
Pensiyaların və digər müavinətlərin əhəmiyyətli dərəcədə artması da ilin ilk günlərindən sözün əsl mənasında inflyasiyaya təkan verəcək.
Qlobal miqyasda bütün növ malların qiymətinin aşağı düşməsindən danışmağa ehtiyac yoxdur. Və artıq dünyada kifayət qədər məhdudiyyətlərə səbəb olan “omikron”un son dalğası yeni narahatlıqlar doğurur.
Bu amil, üstəgəl ABŞ-ın neftin qiymətini aşağı salmaq cəhdləri təkcə inflyasiya üçün deyil, bütün Azərbaycan iqtisadiyyatı üçün birbaşa təhlükədir. Göründüyü kimi, inflyasiyanın artmasına səbəb olan amillər Mərkəzi Bankın əlində olan alətlərdən qat-qat çoxdur. Belə bir vəziyyətdə Elman Rüstəmov necə hərəkət edəcək? Çox gözləmək lazım gəlməyəcək.
Xəbəral.az
